Ezel TUNA
Özet: Günümüzde, sürdürülebilir bir yaşam için kalkınma planlarının oluşturulduğu bir dönemde, doğal kaynakların hammadde olarak kullanılması ve üretim-tüketim faaliyetlerinin yol açtığı çevre kirliliği, büyük ekolojik krizlere neden olmaktadır. Özellikle tatlı su kaynaklarının ve toprakların giderek kirlenmesi, çevre kirliliğinin bir sonucu olarak öne çıkmaktadır. Son yıllarda dünya genelinde fabrikaların ve araç sayısının artması gibi faktörler, çevreyi kirletmelerine rağmen gelecek nesillerin yaşamını tehdit etmektedir. Bu olguların bilinciyle, 2019-2020 yılında başlattığımız “Su Elçileri Kulübü Görevde” eTwining projesinin devamını getirmeyi, STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) entegrasyonunu kullanarak, gelecek kuşaklara daha yaşanabilir bir dünya bırakma amacıyla 2020-2021 yılında çocuklarımızla birlikte hayata geçirmeye karar verdik. Çünkü çocuklarımızın enerjisi ve potansiyeli, yeni bir dünya inşa etme konusunda büyük bir güç taşımaktadır. Projemiz, çocuklarımıza doğayı daha yakından tanıma fırsatı sunmanın yanı sıra, çevreye (hava, su, toprak) zarar veren atıkları öğretmekte ve tasarruf yaparak dünyamızı nasıl koruyabileceklerini keşfetmelerine olanak sağlamaktadır. Ayrıca, STEM yaklaşımını kullanarak çeşitli problemlere çözüm bulma yeteneklerini geliştirmelerine de katkıda bulunmaktadır. Ancak daha da önemlisi, bu öğrendiklerini büyüklerine aktararak ve yaptıkları STEM çalışmalarıyla çevrelerinde farkındalık oluşturarak, çevresel bilinç oluşturmak amacıyla çevresel sorumluluklarını yerine getirmektedir.
1. Giriş
Bu bölüm, STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) faaliyetlerinin su, toprak ve hava gibi çevresel faktörlerle nasıl ilişkilendirildiğini ve neden bu ilişkinin önemli olduğunu incelemektedir. Günümüzde çevre kirliliği ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı, küresel bir endişe kaynağı haline gelmiştir. Bu bölüm, sürdürülebilir yaşam ve STEM eğitimi arasındaki bağlantıyı vurgulayarak, çevresel sorunlara bilinçli ve yenilikçi çözümler bulma amacını taşımaktadır.
Projenin temel odak noktası STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics – Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Matematik) ve STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics – Bilim, Teknoloji, Mühendislik, Sanat, Matematik) disiplinlerinin projeye entegrasyonudur. Projede, STEM ve STEAM disiplinleri, çevre sorunlarının anlaşılması ve çözümü için güçlü bir temel oluşturmuştur. Bilimsel yöntemlerin kullanımı, teknolojik araçların entegrasyonu, mühendislik prensiplerinin uygulanması ve matematiksel analizler, çevresel sorunlara bilimsel bir bakış açısı getirmiştir. EDUSIMSTEAM projesinde (2020) yer alan örnek senaryolar, bu çalışmanın temel altyapısını oluşturmuş ve araştırmanın geliştirilmesine katkı sağlamıştır. Senaryo şablonları, örnek senaryoların analiz edilmesi ve projenin tasarımına rehberlik etmesi amacıyla kullanılmış, bu sayede araştırma çalışması şekillenmiştir.
Ayrıca, projenin sanatsal boyutu da önemli bir rol oynamıştır. Sanat, öğrencilere çevre sorunlarına yaratıcı bir şekilde yaklaşma fırsatı sunmuş ve projeye duygusal bir boyut katmıştır. Sanat, öğrencilerin duygusal zekâlarını geliştirmelerine yardımcı olmuş ve çevre sorunlarına daha derinlemesine bir anlayış geliştirmelerini teşvik etmiştir. Bu bağlamda, projede yer alan STEAM etkinlikleri, öğrencilere bilimsel düşünme becerilerini sanatsal ifadeyle birleştirme fırsatı sunmuş ve bütünsel bir öğrenme deneyimi sağlamıştır. Sonuç olarak, STEM ve STEAM disiplinlerinin bir araya getirilmesi, projenin çevresel farkındalık ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasına katkı sağlamıştır.
1.1. STEM Faaliyetlerinde Su, Toprak ve Hava
Bu bölümde, su, toprak ve hava faktörlerinin STEM eğitimi ile nasıl ilişkilendirildiği incelenmiştir. Temiz su kaynaklarının korunması, toprak kirliliği sorunları ve hava kalitesinin önemi bu bölümde ele alınmıştır. Özellikle su, toprak ve hava faktörleri, sürdürülebilirlik ve STEM eğitiminin bir araya getirildiği bir bağlamda ele alınmıştır (Saralar-Aras, 2021). Temiz su kaynaklarının korunması, bu bölümün odak noktalarından biridir. Su, yaşamın temel bir öğesi olarak kabul edilir ve bu nedenle su kaynaklarının korunması, geleceğimizin sağlıklı ve sürdürülebilir olması için kritik öneme sahiptir.
Ayrıca, toprak kirliliği sorunları ve hava kalitesinin önemi de bu bölümde ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Toprak kirliliği, tarım, endüstriyel faaliyetler ve diğer insan etkileri nedeniyle ciddi bir çevresel tehdit oluştururken, hava kalitesi, solunum yoluyla yayılan kirleticilerin sağlık üzerindeki etkileri nedeniyle büyük bir endişe kaynağıdır. Bu nedenle, STEM eğitimi, öğrencilere bu sorunları anlamaları ve çözüm bulmaları için gerekli araştırma ve becerileri kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu bölüm, su, toprak ve hava faktörlerinin STEM eğitimi içindeki rolünü vurgulayarak, doğal kaynakların sürdürülebilir bir şekilde korunmasının neden önemli olduğunu açıklamaktadır.
1.2. Hedefler ve Amaçlar
Bu bölümde, STEM ve çevresel bilinç oluşturma faaliyetlerinin temel hedefleri ve amaçları ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Temiz su kaynaklarının korunması, atıkların azaltılması, sürdürülebilirlik bilincinin yaygınlaştırılması ve STEM eğitiminin rolü bu bölümde detaylı bir şekilde ele alınmıştır. Çalışmanın temel hedef ve amaçları şu şekilde sıralanabilir:
- Temiz Su Kaynaklarının Korunması: Bu araştırma, temiz su kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlama amacını taşır. Temiz su kaynaklarının korunması, insanların temel ihtiyaçlarını karşılamanın yanı sıra ekosistemlerin dengesini de sürdürmek için kritik bir öneme sahiptir.
- Toprağı Kirleten Atıkların Önlenmesi: Evsel atıklar, endüstriyel kirlenme, tarımsal kirlenme ve suyla geçen hastalıklar gibi faktörlerle toprak kirliliği sorunlarına odaklanmak bu çalışmanın bir diğer amacıdır. Bu kirlenmelerin önlenmesi, tarım verimliliğini artırmanın yanı sıra toprak sağlığını koruma açısından önemlidir.
- Çevre Kirliliği Sorunlarının Çözüme Kavuşturulması: Bu çalışmanın bir hedefi, hem küresel hem de yerel ölçekte ortaya çıkan çevre kirliliği sorunlarının çözüme kavuşturulmasına katkı sağlamaktır. Bu, çevre kirliliği ile mücadele stratejilerinin geliştirilmesini içerir.
- Küresel Bir Çevre Anlayışı Geliştirmek: Araştırma, su, toprak ve hava sorunları ile ilgili küresel bir perspektif geliştirmeyi amaçlar. Bu, çevre sorunlarının uluslararası işbirliği ve anlayışla ele alınmasını teşvik etme amacını taşır.
- Toplumsal Farkındalık Oluşturma: Çevre sorunlarına dikkat çekmek ve toplumda çevresel farkındalık oluşturmak, bu çalışmanın önemli bir hedefidir. Toplumun çevre sorunlarına duyarlılığını artırmak, çevre koruma çabalarına katkı sağlar.
- STEM ile Sürdürülebilirlik Farkındalığı Oluşturmak: STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) alanları, sürdürülebilirlik ve çevre bilincinin geliştirilmesinde önemli bir rol oynar. Bu çalışma, bireylerin STEM alanlarını benimsemesi ve sürdürülebilirlik farkındalığını artırması için bir temel oluşturmayı amaçlar.
- 21. Yüzyıl Becerilerini Desteklemek: Araştırma, öğrencilerin 21. yüzyıl becerilerini geliştirmeye odaklanır. Bilimsel düşünme, problem çözme ve yenilikçilik gibi beceriler, bu çalışmanın temel hedeflerindendir.
- Öğrencileri STEM Alanlarına Yönlendirmek: Çalışma, öğrencilerin STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) alanlarını benimsemelerini teşvik etmeyi amaçlar. Bu, gelecekteki bilim insanları ve mühendislerin yetişmesine katkı sağlar.
Bu amaçlar ve hedefler, bu araştırmanın çevresel bilinç oluşturma ve STEM eğitimi arasındaki önemli bağlantıları incelemeyi amaçladığını vurgulamaktadır.
2. Çalışma Süreci
Bu bölümde, “Su Elçileri Kulübü Görevde” eTwining projesinin uygulama süreci ve çalışma aşamaları ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Projenin nasıl planlandığı, STEM entegrasyonu, paydaş iş birliği ve öğrenci katılımı bu bölümde vurgulanmıştır.
2.1. Proje Başlangıcı ve Paydaşlarla İş Birliği
Ortak okullarımızdaki çalışmaya katkı veren paydaşlarımızla işbirliği içerisinde sürdürebilir yaşam ana teması altında önemli konular ele alınmıştır. Bu kapsamda, temiz su kaynaklarının korunması, toprağımızın sürdürülebilirliği, adil su yönetimi, suyun canlılar için hayati önemi, küresel ve yerel su ile toprak kirliliği sorunlarının çözüme kavuşturulması teşvik edilmiş ve bu bilinci yaygınlaştırılmıştır. Ayrıca, projemizin etkisini artırmak için ortak ülke çalışma grupları oluşturularak paydaşlarımızın etkileşimi ve işbirliği mümkün hale getirilmiştir. Bu sayede, farklı coğrafyalardan gelen paydaşların deneyimleri ve bakış açıları projeye zenginlik katmıştır.
Projede üzerinde çalışılacak temalar belirlendikten sonra hangi problemlerin ele alınacağına dair beyin fırtınası yapılarak “balık kılçığı” tekniği kullanılmıştır. Bu süreçte, projenin odak noktasını oluşturan konular ayrıntılı bir şekilde planlanmıştır. Her ay düzenli olarak gerçekleştirilen STEM çalışmalarıyla belirlenen sorunlara çözüm arayışı sürdürülmüş ve bu sayede projenin katkı sağlayacağı alanlar daha iyi tanımlanmıştır. Bu çalışmalar sonucunda, projenin başarıyla tamamlanmış ve olumlu sonuçlar elde edilmiştir.
2.2. Proje Şarkısı ve Gösteriler
Proje kapsamında, 22 Mart Dünya Su Günü’nde gerçekleştirilen etkinlikler arasında, projenin temasını vurgulamak amacıyla özel bir şarkının bestelenmesi ve seslendirilmesi yer almaktadır. Proje ortakları ile oluşturulan özgün proje şarkımız çocukların seslendirmesi ile ilçede düzenlenen gösteri 22 Mart Dünya Su Günü katılımcılar tarafından çok ilgi görmüştür. Ayrıca, gösteri kapsamında, suyun önemini vurgulamak ve öğrencilerin su konusundaki farkındalıklarını artırmak için su damlası taç yapımı ve drama çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Drama çalışmaları, öğrencilerin su konusundaki duyarlılıklarını artırmak ve suyun önemini anlayışla karşılamalarını sağlamak için etkili bir yöntem olarak kullanılmıştır. Proje şarkısı “Su Elçileri STEM’le Görev Başında”nın sözleri aşağıda sunulmuştur.
Su Elçileri STEM’le Görev Başında
Toprak susuz kalmasın
Dünyamız çöl olmasın
Canlılar tüm doğada
Hep birlikte yaşasın
xxx
Su elçileri görevde
Aldığın Önlemlerle
Uyarıyorlar herkesi
Dinleyelim dikkatle
xxx
Musluğu az açarak
Suyu dikkatli kullanalım
Ellerimizi yıkayarak
Mikropları kovalım
xxx
Hayat su demektir
Yaşam için gereklidir
Gelecek nesiller için
Tasarruf gerektirir
xxx
Haydi kulak verelim
Su elçilerinin sözüne
Mutlu yarınlar için
Kullanalım suyu özenle
Bununla birlikte, projenin bir parçası olarak suyun kirlenmesinin etkilerini göstermek amacıyla kirli su-temiz su deneyleri gerçekleştirilmiştir. Bu deneyler, öğrencilere suyun kirlenmesinin çevresel etkilerini görsel olarak gösterme fırsatı sunmuş ve suyun temizliğinin önemini vurgulamıştır. Ayrıca, suyun tasarruflu kullanımı konusunda öğrencilere evde ve okulda uygulayabilecekleri bazı davranışlar öğretilmiştir. Bu davranışlar arasında lavaboya yağ dökmemek ve su tasarrufunu teşvik etmek amacıyla rezervuarlara 1 litre su dolu şişe koymak gibi pratik öneriler bulunmaktadır. Bu şekilde, öğrencilerin günlük hayatlarında suyun bilinçli ve sürdürülebilir bir şekilde kullanılmasına katkı sağlanmıştır.
2.3. Yapılan Diğer Çalışmalar
Nisan ayında yürütülen çalışmalar, projenin ekosistem ve çevresel sorunlara odaklanmasını içermiştir. İlk olarak, ekosistem kavramı öğrencilere tanıtılmıştır. Daha sonra, ekosistemlerin işleyişi ve önemi üzerine odaklanarak, öğrenciler arasında disiplinler arası bir yaklaşımı teşvik etmeyi amaçlamıştır. Proje ekibi, öğrencilerin yaratıcı düşünme ve problem çözme becerilerini geliştirmek için ürünlerin mühendislik aşamasında yaratıcılığı teşvik etmiştir.
Toprak kirliliği sorunlarına karşı mücadele etmek amacıyla, öğrencilere toprakla ilgili farkındalık kazandırmak için “Toprak Yolculuğu Videosu” gibi görsel materyaller kullanılmıştır. Ayrıca, toprakta zarar veren atıkları ayrıştırmayı öğreten bir maket yapma etkinliği ve kompost doğal gübre üretimi gibi STEM etkinlikleri gerçekleştirilmiştir. Projede oluşturulan “Proje Hikaye Kartı” ile her okuldan bir öğrenci, kendi seslendirmesiyle özgün bir sesli hikaye kitabı oluşturmuştur. Ayrıca, çocukların doğayı merak ettikleri erken çocukluk döneminde, doğal malzemelerle projenin adının harf harf oluşturulduğu bir etkinlik gerçekleştirilmiştir. Toprağın korunması ve bitkilerin tasarruflu sulanması için damlama sulama sistemleri tasarlanmıştır.
Mayıs ayındaki çalışmalar, projenin sürdürülebilir enerji kaynaklarına ve endemik bitkilere odaklanmasını içermiştir. Projede, endemik bitkilerin korunmasını ve nesillerinin devamını sağlamak amacıyla bir Endemik Bitkiler Haritası hazırlanmıştır. Sürdürülebilir enerji kaynakları verimliliği konusunda, teknolojinin kullanımıyla ilgili çalışmalar yürütülmüş ve sivil toplum kuruluşlarına destek sağlanmıştır.
Öğrenciler, su döngüsü aktivitelerini uygulamış ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri sembollerini çizimlerle desteklemişlerdir. Proje sonucunda bir e-Kitap oluşturulmuş ve sürdürülebilir enerji kaynakları verimliliği oyunları ile teknoloji kullanımına odaklanılmıştır.
Bu süreçte, öğrenciler projeye aktif katılım göstermiş ve projenin başarısına katkıda bulunmuşlardır. Ayrıca, destek aldığımız sivil toplum grupları öğrencilerin faaliyetlerini desteklemiştir. Bu çalışmalar, projenin sürdürülebilirlik ve çevresel farkındalık alanlarında önemli katkılar sağladığını göstermektedir.
3. Beklenen Sonuçlar
Bu çalışmanın beklenen sonuçları, su, toprak ve hava faktörlerinin STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics) eğitimi bağlamında nasıl değerlendirildiğini ve bu bağlamda ortaya çıkan sonuçları özetlemektedir. Öncelikle, bu projenin sonuçlarıyla yaşam için temel bir gereklilik olan suyun, hava, toprak ve canlıların sağlığı açısından kritik bir öneme sahip olduğu bilinci topluma kazandırılacaktır. Temiz su kaynaklarının korunması, bu farkındalığın temel bir parçasıdır ve bu çalışma, bu kaynakların sürdürülebilirliğine katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Ayrıca, sağlıklı bir yaşam sürdürebilmek için temiz ve yaşanabilir bir çevrenin gerekliliği vurgulanacaktır. Bu çevresel bilinç, projenin sonuçlarıyla artırılacak ve toplumsal sorumluluk bilinciyle hareket eden bireylerin yetişmesine katkıda bulunacaktır. Su, toprak ve hava ile ilgili bilgi ve becerilerin geliştirilmesi, bu faktörlerin korunmasına katkıda bulunacak ve gelecek nesillere daha sağlıklı bir çevre bırakılmasına yardımcı olacaktır.
Ayrıca, bu çalışma, STEM eğitimi ile öğrencilerin mühendislik, matematik, fen bilimleri ve sanat alanlarına olan ilgilerini artırarak bu alanlarda yeterlilik kazanmalarını teşvik etmektedir. Projede eleştirel, analitik, yenilikçi, yaratıcı, akıl yürütme, problem çözme, aktif öğrenme ve iletişim becerilerinin geliştirilmesine yönelik çabaların sonuçları da bu bölümde özetlenmiştir.
Son olarak, bu projenin sonuçları, STEM eğitiminin daha geniş bir kitleye yayılmasına ve STEM alanında yenilikçi uygulamaların geliştirilmesine katkı sağlamıştır. Gelecekteki çalışmalarda, bu sonuçların daha da geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması planlanmaktadır.
4. Sonuç
Bu bölüm, su, toprak ve hava gibi çevresel faktörlerin STEM eğitimiyle nasıl ilişkilendirildiğini anlamak isteyen okuyucular için kapsamlı bir kaynak sunmaktadır. Ayrıca, STEM eğitiminin çevresel bilinç oluşturmada nasıl etkili bir araç olduğunu göstererek, sürdürülebilir yaşam için gerekli olan bilinçli ve sorumluluk sahibi bireylerin yetiştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Bu çalışma, STEM eğitimi ve çevre bilinci arasındaki ilişkinin daha geniş bir perspektiften ele alınmasına yardımcı olacaktır.
Kaynakça
Milli Eğitim Bakanlığı. (2020). EDUSIMSTEAM Projesi resmi websitesi. https://edusimsteam.eba.gov.tr
Saralar-Aras, İ.(Ed.) (2021). Okul öncesinden ortaöğretime farklı disiplinlerde STEM eğitimi uygulamaları. Ankara, Türkiye: Millî Eğitim Bakanlığı D.S.İ./ Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü.