Ceyda ÖZDEMİR – EDUSIMSTEAM Proje Çalışanı
STEAM, öğrencileri Fen, Teknoloji, Mühendislik, Sanat ve Matematik konularında bağlayan disiplinler arası bir eğitim yaklaşımıdır. Öğrencilerin üst düzey düşünme becerilerini, üretme becerilerini ve yenilikçi kapasitelerini geliştirmeyi amaçlamaktadır (MEB, 2016). İşbirlikçi keşif yoluyla proje tabanlı öğrenme, gerçek dünyadaki sorunları çözmeye odaklanan probleme dayalı öğrenme ve öğrencilerin yaparak yaşayarak öğrendikleri yer temelli öğrenme [place-based learning] STEAM eğitimini destekleyen yenilikçi yaklaşımlardır. STEAM eğitimi, okul öncesi eğitim ve yüksek öğretim dahil tüm eğitim sürecini kapsar.
STEAM, öğrencileri nasıl eleştirel düşünecekleri, problemleri nasıl çözecekleri, yaratıcılığı nasıl kullanacakları konularında geliştirir ve onları öğrenci merkezli öğrenme ortamında gerçek hayata hazırlamak üzere destekler (Lathan, t.y.). Yine de, tüm öğrencilerin bir bilim insanı, mühendis veya tasarımcı olması gerekmez, ancak nasıl bir bilim insanı, mühendis veya tasarımcı gibi düşünüleceğini öğrenmek önemlidir. STEAM programındaki öğrenciler sadece konuyu öğrenmekle kalmaz, aynı zamanda nasıl çalışılacağını, araştırılacağını, analiz edileceğini, deney yapılacağını ve yaratılacağını da öğrenirler. STEAM’in öğrencilere sunduğu bazı fırsatlar şu şekilde açıklanabilir (Bruton, 2017; MEB, 2016):
- Düşündürücü sorular sormaları, cevapları keşfetmeleri, öğrendiklerini uygulamaları ve problemleri çözmeleri bakımından öğrencileri yaratıcı öğrenme sürecine maruz bırakır.
- Öğrencilerin başarıları için gerekli 21. yüzyıl becerilerini (eleştirel düşünme, yaratıcılık, işbirliği, sosyal beceriler, teknoloji okuryazarlığı, üretkenlik vb.) geliştirir.
- En iyi çözümleri bulmak için öğrencilerin problemler üzerinden sistematik ve eleştirel düşünmelerini ve yeni bilgiyi ya da geçmiş deneyimlerini uygulamalarına ihtiyaç duyar.
- Öğrencilerin ekip çalışmasına dâhil olması, fikir alışverişinde bulunması ve bir sorunu çözme yollarını tartışması, sorumlulukları paylaşması ve birbirlerini teşvik etmesi bakımından anlamlı bir işbirliği sunar.
- Öğrenim sürecinde farklı araç ve gereçler kullanarak tüm öğrencilere uygulamalı, deneyimsel öğrenme imkânı sunar.
- Öğrencilerin üretken olmaları için özgüvenini arttırır, onları öğrenme sürecine katılmaya ve katkıda bulunmaya motive eder.
- Öğrencilerin merakını ve sorgulama becerilerini geliştirir. Böylelikle araştırmalarının bir sonucu olarak bazı yenilikçi ürünler icat edebilir veya tasarlayabilirler.
Geleneksel eğitim ezberci öğrenmeye dayanır. Bununla birlikte, STEAM eğitimindeki öğrenciler sadece var olan bilginin tekrarlanması yerine merak eder, sorular sorar, araştırır, gerçekçi etkinlikler yapar ve yaratır. Öğretmenler geleneksel sınıflarda otorite figürü olarak bir konu hakkında konuşurken, öğrenciler notlar alır ve ardından bir sınav için bilgiyi ezberler. Öğrenciler kitaplardan bilgi alabilirler ancak bilginin uygulanmasının farkında değildirler. Geleneksel eğitimin aksine, STEAM yalnızca bir konu hakkında öğretmeye odaklanmaz, aynı zamanda öğrencilerin konuyu gerçek hayata nasıl uygulayabilecekleri ve gelecekte onu nasıl kullanabilecekleri ile de ilgilidir. Bu yenilikçi yaklaşımlar bir değişim olarak öğretmenlerin rollerine yansır ve öğretmenlerin rolleri şu şekilde belirlenebilir:
- Öğrenci merkezli zengin öğrenme deneyimleri sağlamak,
- Gerçek dünyadaki sorunlara odaklanmak,
- Tüm konuları bütünleştirmek,
- İşbirlikçi öğrenmeyi benimsemek,
- Birden çok doğru cevaba izin vermek,
- Tehdit oluşturmayan öğrenme ortamını desteklemek,
- Başarısızlığı öğrenmenin gerekli bir parçası olarak yeniden tanımlamak,
- Öğrencileri takım çalışmasına dâhil etmek,
- Mesleki gelişimleri için eğitimlere katılmak.
Bu yeni rollere ve sorumluluklara uyum sağlamak için öğretmenlerin belirli bir miktarda eğitime ihtiyaçları vardır (Pang ve Good, 2000). Bu anlamda Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) 2013 yılından itibaren öğretmenlere yönelik hizmet içi STEM eğitimleri düzenlemektedir (Özsoy, 2017). STEAM, STEM ile aynı kavramları araştırır, ancak yaratıcı süreciyle sanatı vurgulayarak STEM’i bir adım öteye taşır.
STEAM eğitimi, tüm dünyada teşvik edilmekte ve yatırım için çok miktarda fon almaktadır (Daugherty, 2013). Türkiye’de PISA (Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı) ve TIMMS (Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması) sınavlarında gösterilen düşük performansların değerlendirilmesi sürecinde STEM eğitimine yönelim olmuştur. Bakanlığımızın STEM eğitiminin eğitim sistemimize dâhil edilmesine yönelik öğretmen görüşleri üzerine yürüttüğü bir araştırmada, katılımcıların büyük çoğunluğu (%91,97) eğitim sistemimizde sorgulamaya dayalı STEM eğitimine geçilmesinin gerekli olduğunu düşünmekte ve yine katılımcıların büyük çoğunluğu (%91,96) STEM eğitiminin ülkenin ekonomisinin gelişmesi bakımından gerekli olduğuna inanmaktadır (MEB, 2016). Araştırma sonucunun ortaya koyduğu üzere ülkemizde STEM eğitiminin önemine ilişkin öğretmenlerimizin bilinci yüksektir.
Bakanlığımız STEM eğitimi için yapılan çalışmaları STEM Eğitim Raporu’nda derlemiştir (MEB, 2016). Bu rapora göre, STEM Eğitimini desteklemek için hazırlanacak Eylem Planında olması gereken adımlar şunlardır:
1. STEM Eğitimi merkezlerinin kurulması,
2. Bu merkezlerde STEM eğitimi araştırmalarının yapılması,
3. Öğretmenlerin STEM eğitimine uygun yetiştirilmesi,
4. Öğretim programlarının STEM eğitimi için güncellenmesi,
5. Okullardaki STEM eğitimi için öğretim ortamlarının oluşturulması ve ders materyallerinin sağlanmasıdır.
Türkiye’de kamu kuruluşları, üniversiteler, vakıflar gibi birçok paydaş STEAM eğitimini desteklemektedir. Örneğin, TÜSİAD (Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği) emek ve kas gücünden çok bilişsel süreçleri ve üretim becerilerini artırmak amacıyla STEAM eğitimini destekler. TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) da STEM eğitiminde başarılı öğrenci ve öğretmenleri ortaya çıkarmak için proje çalışmaları yapmakta ve yarışmalar düzenlemektedir (MEB, 2016). Ayrıca üniversitelerde de STEM merkezleri (ODTÜ), laboratuvarlar (İAU) kurulmuştur ve bilimsel çalışmalar yürütülmektedir (Uyanık Balat & Günşen, 2017).
Bakanlığımız Scientix (https://scientix.eba.gov.tr/) ve Fostering Steam Education in Schools [EDUSIMSTEAM] (https://edusimsteam.eba.gov.tr/) projeleri ile STEAM eğitimini desteklemektedir. Bakanlığımız European SchoolNet tarafından koordine edilen Scientix Projesine 2014 yılından beri dahil olmuştur. Scientix projesinin amacı STEM eğitiminin tanınırlığını artırmak, iyi örnekleri paylaşmak, öğrencileri STEM’e yönlendirmek, STEM eğitimi alanında öğretmenlerin mesleki gelişimlerine katkıda bulunmak, STEM eğitimine uygun materyal geliştirmek, öğretmenleri ve akademisyenleri deneyimlerini paylaşmak üzere ortak platformda buluşturmaktır. Scientix Projesi kapsamında ülkemizde öğretmenlerimiz için ulusal çalıştaylar ve konferanslar düzenlenmekte, STEM alanında iyi uygulamalar teşvik edilmektedir. EDUSIMSTEAM, öğretmen eğitimleri, çevrimiçi platform, müfredat, öğrenme senaryo çalışmaları, politika yapma belgeleri vb. yoluyla eğitimde etkili bir STEAM yaklaşımı uygulamak için 10 AB ortağının katılımıyla yenilikçi ve güncel bir çerçeve ve çözümler kullanmayı amaçlamaktadır.
EDUSIMSTEAM, AB’de STEAM yaklaşımının etkin kullanımını yaygınlaştırmak için 4 ana faaliyetten yararlanacaktır:
1. STEAM için Öğretmen Eğitimi ve Müfredatı
2. Senaryolar
3. Yenilikçi Çevrimiçi Platform
4. Politika Yapıcılar için Pratik bir Kılavuz
Bu etkinlikler öğretmenlerin STE(A)M öğretimindeki becerilerini güçlendirecek, her düzeydeki STEAM eğitiminde politika yapıcılar için bir yol sağlayacak ve öğrenciler ve öğretmenler için yenilikçi bir çevrimiçi araç sunacaktır.
Kaynaklar
Bruton, R. (2017) Stem Education Policy Statement 2017-2026. Retrieved from https://www.education.ie/en/The Education-System/STEM-Education-Policy.
Daugherty, M. K. (2013). The Prospect of an “A” in STEM Education. Journal of STEM Education: Innovations and Research, 14(2).
Lathan, J. (t.y.). STEAM Education: A 21st Century Approach to Learning. Retrieved from https://onlinedegrees.sandiego.edu/steam-education-in-schools/
Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2016). STEM Eğitim Raporu. Ankara: Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü.
Özsoy, N. (2017). STEM ve Yaratıcı Drama. Ahi Evran Universitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3), 633-644.
Pang, J., & Good, R. (2000). A review of the integration of science and mathematics: Implications for further research. School Science and Mathematics, 100(2), 73–82. https://doi.org/10.1111/j.1949-8594.2000.tb17239.x
Uyanık Balat, G., & Günşen, G. (2017). Okul Öncesi Dönemde STEM Yaklaşımı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi(42), 337-348.
Önerilen referans şekli: Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2020). STEAM (Fen, Teknoloji, Mühendislik, Sanat Ve Matematik). Milli Eğitim Bakanlığı -Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü, Ankara, Türkiye. Erişim: https://edusimsteam.eba.gov.tr/?p=230
Görsel www.dreamstime.com/illustration/education-steam.html adresinden alınmıştır.